Czym w ogóle jest ruch artystyczny-taniec? Zjawisko tańca w rozwoju twórczości człowieka

Ruch to najbardziej elementarne doświadczenie ludzkiego życia, które towarzyszy rozwojowi fizycznemu i społecznemu człowieka (Turska, 2010), (Frydrysiak, 2017). To również potężne i uniwersalne narzędzie komunikacji międzyludzkiej, które wyprzedza i zastępuje komunikację werbalną. Ludzie wywodzący się z różnych miejsc i funkcjonujący w odmiennych kulturach, posługują się innymi językami. Jednak poruszają się w generalnie ten sam sposób oraz z tych samych przyczyn (Wycichowska-Gogołek, 2013 streszczenie). Jednak czym jest taniec?

Ruch i rytm

Wiemy już, że jednym ze składników tańca jest wyżej opisany ruch. Drugim zjawiskiem, które towarzyszy człowiekowi od czasów prehistorycznych jest rytm. On również jest naturalnym zjawiskiem – występującym w strukturze i organizacji życia organizmów w ogóle. Pojęcie rytmu pojawia się zarówno w literaturze, muzyce oraz tańcu. Z uwagi na temat tekstu – interesuje mnie rytm w kontekście ruchu artystycznego. Rozumiem go, jako regularne powtarzanie się zjawisk, ruchów i kroków – skoordynowane lub nie – z muzyką.* UWAGA! Muzyka może narzucać tancerzowi rytm, w którym się porusza ale nie jest ona niezbędna. Ponieważ artysta może sam wytwarzać rytm, dzięki uderzeniom ciała o ciało, ciała o inne przedmioty, przedmiotu o przedmiot.

Ruch i rytm są ze sobą powiązane i wypełniają się wzajemnie! Z powodzeniem władają prawami przyrody w rozumieniu globalnym (funkcjonowanie świata organizmów żywych, zależności między nimi, cykle) i fizjologii człowieka (bicie serca, krążenie krwi, oddychanie, chodzenie, siadanie, bieganie). Można je odnaleźć w :

cyklu dnia i nocy,
porach roku,
etapach ciąży
etapach samego życia – od narodzin do śmierci.Ponadto, ruch i rytm strukturyzują naszą codzienność – dorastanie, szkołę, pracę, życie rodzinne. Poruszamy się w świecie pełnym rytmicznych schematów, czy to w odniesieniu do godzin pracy zmianowej, pięcia się po szczeblach kariery zawodowej, czy regularnych posiłków, podziału dnia w szkole – lekcje i przerwy, roku akademickiego z wyodrębnieniem sesji zimowej i letniej, nawet planu dnia, który ma pomóc nam w efektywnym wykorzystaniu czasu.

Podstawowe składniki tańca

Ruch i rytm to dwa podstawowe składniki tańca – jego istota. Ruch możemy podzielić na formalny i nieformalny.

Nieformalny ruch to naturalne gesty i swobodne zachowania, które wykonujemy często bezwiednie, pod wpływem bodźców (wewnętrznych i zewnętrznych). Wynikają one z budowy anatomicznej, bezwarunkowych odruchów, mechanicznych zachowań, przyzwyczajeń i nabytych ograniczeń ciała.
Ruchem sformalizowanym nazywamy taki rodzaj ruchu, który wynika z jakiejś intencji, jest wykonany celowo, kierowany naszą świadomością. (Turska, 2010)

Idąc tropem Turskiej, a cytując Wycichowską-Gogołek, wspaniałego pedagoga, teoretyka i praktyka w dziedzinie ruchu artystycznego– taniec to celowo zorganizowany ruch człowieka (Wycichowska-Gogołek, 2013).
Opierając się na zjawiskach ruchu i rytmu, należy uzupełnić tę minimalistyczną definicję o kolejne trzy pojęcia, aby była kompletna i obrazowała zjawisko artystyczne, jakim jest taniec. Mianowicie: przestrzeń, czas i ciężar (Wojnicka, b.d.) (Santos, Dias, & Rett, b.d.)

Definicja tańca

Podążając powyższym tropem: Taniec, to ruch ciała – obiektu, który posiada konkretny ciężar w konkretnym czasie i przestrzeni, o określonym rytmie.

Jednak, im głębiej rozpatrujemy zjawisko tańca, jako działanie artystyczne, tym więcej czynników należy brać pod uwagę, dlatego kolejnymi dopełniającymi powyższą definicję pojęciami są : przepływ i sekwencja ciała (Wojnicka, b.d.), które możemy rozumieć, jako zastosowanie konkretnej dynamiki, jakości i formy nadanej ciału, będącemu w ruchu. Te dwa składniki dotyczą stricte ruchu i tego, z jaką intensywnością, w jakim tempie, z jaką estetyką i płynnością zostanie wykonany.

Dodatkowym komponentem tańca, który może, ale nie musi występować, jest intencja- myśl, która zostaje rozwinięta za pomocą ruchu, to powód, dla którego dany spektakl, performance czy układ choreograficzny powstaje, to wiadomość od twórcy do widza-adresata.

Z nieco innej perspektywy spogląda na pojęcie tańca dr Sandra Frydrysiak, którą pozwolę sobie zacytować :

Przez „taniec” rozumiem praktyki artystyczne wykorzystujące ciało i ruch, podbudowane teoretycznie, konceptualizowane przez samych artystów. Są to więc działania twórcze mające wymiar nie tylko praktyczny, ale także dyskursywny. Tak pojmowany taniec pełni dla mnie rolę soczewki, przez którą obserwuję rozwój percepcyjnych zdolności człowieka w kontekście techno-nauko-kultury. (Frydrysiak, 2017)

Czym jest taniec?

Podsumowując, tańcem można nazwać ruch, który powstaje w wyniku wykorzystania narzędzia, jakim jest ciało w czasie i przestrzeni. Ruch ten powinien być podbudowany teoretycznie przez jego autora (artystę), aby nie ograniczać go do czysto fizycznego wymiaru. Ważnymi elementami tańca są : przepływ ruchu, jakości ruchowe, dynamika, kierunki, sekwencje ruchowe oraz intencja.

Osobą, która wprowadziła bardzo dużo teorii do postrzegania tańca był : Rudolf Laban.